Cisza wokół przemocy zabija. Według Światowej Organizacji Zdrowia aż 35% kobietobójstw (z ang. femicide) popełnianych jest przez najbliższych partnerów lub rodzinę. Mimo akcji antyprzemocowych prowadzonych przez organizacje pozarządowe w naszym kraju, kobiety stanowią przytłaczającą większość wśród osób, które doświadczyły przemocy domowej (73% zgłoszeń dotyczy pełnoletnich kobiet, 12% mężczyzn i 15% przemocy w stosunku do dzieci).

Projekt zakłada serię spotkań, w trakcie których uczestniczki i uczestnicy będą mogli się wgłębić w temat mechanizmów psychologicznych stojących za przemocą domową (zarówno od strony osoby doświadczającej, jak i przemocowej), istniejących dobrych praktyk lokalnej społeczności, które można transferować między krajami, a także sposobów zapobiegania przemocy, wynikającej z opresyjnych patriarchalnych struktur i socjalizacji.

W trzecim tygodniu czerwca dwie członkinie zespołu naszego Stowarzyszenia, Magda i Monika, miały szasnę wziąć udział w pierwszej wizycie uczestniczącej w ramach projektu Erasmus+ „Breaking the silence: fight against violence and abuse of women”, 2018-1-HU01-KA204-047751. Organizatorki spotkania z Associazione Agrado postarały się o dobór ważnych tematów z zakresu przeciwdziałania przemocy w stosunku do kobiet, m.in. kwestii mechanizmów psychologicznych zarówno po stronie osoby doświadczającej przemocy, jak i sprawcy.

W trakcie warsztatów skupiłyśmy się mocno na kwestii komunikacji w relacji i temu, co może ona sygnalizować, jeśli nie przebiega sprawnie. Jedna z organizatorek, Chiara Falchi, przedstawiła nam koncepcje pięciu aksjomatów komunikacji według Pawla Watzlawicha. Poznając procesy charakteryzujące sprawną komunikację, będącą podstawą udanej relacji, scharakteryzowałyśmy możliwe patologie, prowadzące do eskalacji sytuacji konfliktowych, która w rezultacie może doprowadzić do przemocy w związku.

W orbicie teorii komunikacji pozostawały również zajęcia przygotowane przez drugą organizatorkę, Laris Guerri, która skupiła się na teorii transakcyjnej i szantażu emocjonalnym. Szantaż emocjonalny jest podstępną i wysublimowaną formą manipulacji, z którą spotykamy się niemal na każdym kroku i którą – często wbrew naszym uświadomionym intencjom – stosujemy same, by osiągnąć zamierzony cel w relacji z drugą osobą. Laris zapoznała nas z czterema strategiami szantażystów lub szantażystek emocjonalnych

Rozpoznanie mechanizmów szantażu emocjonalnego w konwersacji jest dosyć trudne, zwłaszcza w sytuacji, kiedy adresat lub adresatka ma zaniżoną samoocenę i odczuwa dużą potrzebę akceptacji ze strony innych ludzi. Wiedza na temat działania szantażu emocjonalnego i jasno zakomunikowany sprzeciw wobec prób manipulacji może być przydatnym narzędziem, zapobiegającym eskalacji przemocy w związku.

Punktem wyjścia do inspirującej dyskusji okazał się filmik Women’s body (Il corpo delle donne) stanowiący przyczynek do pytania o rolę mediów w kształtowaniu opresyjnych struktur. Medialne uprzedmiotawianie kobiecego ciała, infantylizacja bohaterek seriali, filmów i programów telewizyjnych, mają istoty wpływ na to, jak postrzegane są kobiety w życiu społecznym. Brak społecznej odpowiedzialności mediów za pokazywane treści prowadzi do utożsamiania kobiet z produktami, które powinny spełniać wygórowane oczekiwania „męskiego spojrzenia”.

Każdego roku około 90 tysięcy kobiet w Polsce doświadcza przemocy domowej, tak przynajmniej twierdzą oficjalne statystyki. Oczywiście liczba ta uwzględnia jedynie te kobiety, które zgłosiły sprawę na policji. Szacuje się, że tak naprawdę liczba poszkodowanych Polek może sięgać nawet 800 tysięcy.

W siedzibie Stowarzyszenia Aktywne Kobiety w dniach 21-23 października 2019 w Sosnowcu odbyło się drugie trzydniowe międzynarodowe spotkanie partnerskie, zorganizowane w ramach projektu „Breaking the silence: fight against violence and abuse of women”, 2018-1-HU01-KA204-047751.

Podczas wizyty, nasi partnerzy z organizacji Permacultura Cantabria z Hiszpanii, Youth Association from Transylvania z Rumunii oraz Anthropolis z Węgier poznali sytuację i statystyki dotyczące przemocy stosowanej wobec kobiet w Polsce. Dzięki temu, że spotkanie było kilkudniowe, problem mógł zostać zaprezentowany w sposób kompleksowy. 

Spotkanie otworzyła prezentacja Prezeski Stowarzyszenia Haliny Sobańskiej, która przedstawiła obecną sytuację jaka panuje w kraju. Została poruszona kwestia m.in. niebieskiej karty, zakazu aborcji czy Czarnego Protestu. Nasi partnerzy byli zaszokowani przedstawionymi faktami, jednak za dobry omen wspólnie uznaliśmy to, że w Sejmie IX kadencji zasiądzie więcej kobiet niż w ubiegłych latach.

Dzień został zakończony treningiem WenDo, który uczy jak przestać czuć się bezradną i bezbronną, skazaną na łaskę napastnika i jego wolę. Poza tym, WenDo uczy także, jak reagować na przemoc. Technika ta wzmacnia poczucie pewności siebie, pomaga również rozwiązywać konflikty, przełamać stereotypy i obawy. WenDo wymyślono w Kanadzie, około 30 lat temu. Sam termin oznacza nic innego jak “Droga Kobiet”. Ideą przyświecającą technice nie jest nauka walki, lecz samoobrona dla dziewcząt i kobiet – dla osób najbardziej narażonych na przemoc. Od początku także WenDo łączyło sztukę samoobrony fizycznej z samoobroną psychiczną.

Warto dodać, że od typowej samoobrony WenDo różni się między innymi tym, jak wielkie znaczenie przywiązuje do asertywności. Kobiety uczą się tego, że nikt nie ma prawa naruszać ich granic. Poznając swoje własne granice, uczymy się także szanować granice innych ludzi. Podczas zajęć nie uczymy techniki ataku, lecz tego jak nie dopuścić do agresji, a w razie zagrożenia, jak się skutecznie bronić. 

Ideą przyświecająca wystawie było otwarte pytanie, skierowane do polek – „Jestem silna, pomimo że….”. Jak twierdzi sama Marta „Nie spodziewałam się, że specjalnie założona w tym celu skrzynka mailowa [zostanie] wypełniona ponad tysiącami maili. […] Nie spodziewałam się, że dostanę tyle świadectw przemocy wobec kobiet. […] Nie spodziewałam się, że dostanę tyle podziękowań od kobiet, które uznały, że to proste ćwiczenie dużo im dało i powtarzają je regularnie, bo dobrze im to robi.[…]” Spotkanie partnerskie było świetną okazją do wymiany wiedzy, doświadczeń w obszarze zarówno przeciwdziałaniu przemocy wobec kobiet jak i niesieniu pomocy ofiarom tego zjawiska.

Od 25 listopada do 10 grudnia trwała coroczna kampania pod hasłem: „16 dni akcji przeciw przemocy ze względu na płeć”. W tym roku obchody były o tyle wyjątkowe, że spowite widmem pandemii, dlatego wszelkiego rodzaju akcje edukacyjne o charakterze rozpowszechniającym idee kampanii zawężone były głównie do przestrzeni internetowej ze względu na brak możliwości spotykania się. Pandemia i reżimy z nią związane (w szczególności wiosenny lockdown) stały się niestety niechybnym pretekstem do zwiększenia się przemocy w rodzinie i ogólnego pogorszenia dobrostanu kobiet, bowiem to właśnie przemoc występująca wśród partnerów jest najbardziej rozpowszechnioną obecnie formą. Nie trzeba więc długo dywagować, faktem jest, iż COVID-19 bezpośrednio zwiększa ryzyko przemocy wobec kobiet i dzieci, jak i jest jej skutecznym stymulantem. Tezę tę potwierdzają tegoroczne wyniki badań, które zostały przeprowadzone przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę, na próbie 500 respondentów obu płci. Czytamy w nich m.in.:

• Ponad co czwarty respondent (27,2%) w wieku 13-17 lat doświadczył w okresie od połowy marca do końca czerwca co najmniej jednej z badanych form krzywdzenia.
• W badanym okresie ponad co siódmy respondent (15%) doznał przemocy ze strony rówieśników, co dziewiąty (10,8%) ze strony bliskiej osoby dorosłej. Co 20 osoba (5,4%) była świadkiem przemocy wobec rodzica lub innego dziecka.
• Wykorzystywania seksualnego doświadczyło 10,2% respondentów, w tym 9,2% zostało wykorzystanych seksualnie bez kontaktu fizycznego, a 2,6% respondentów z kontaktem fizycznym.

Pomocne organizacje i inicjatywy

Nie chcemy jednak skupiać się na samych negatywach. Warto podkreślać pozytywne inicjatywy i dobre praktyki, jakie inicjowane są w naszym społeczeństwie. Każdego dnia na świecie, masa aktywistek_ów i społeczniczek_ów działa na rzecz zapewnienia kobietom m.in. podstawowych praw zdrowotnych (w tym reprodukcyjnych), edukacyjnych czy kreowania zmiany systemowej, często walcząc z patriarchalnym status quo, jak i wciąż obecnymi nierównymi praktykami kulturowymi. Wszystkie te działania łączy jeden, wspólny cel – zmienianie świata na lepsze! Dlatego, aby promować tą pozytywną narrację, chciałyśmy się podzielić z Wami kilkoma projektami organizacji z naszego lokalnego „podwórka”, których nadrzędną wartością jest wzmacnianie dziewcząt i kobiet oraz praca na rzecz równości płci. Oto one:

Fundacja AUTONOMIA z Krakowa i ich Dziewczyńskie Centrum Mocy – od dekady aktywnie wspiera dziewczynki, kobiety, chłopców oraz mężczyzn, a także całe społeczności do współtworzenia społeczeństwa na egalitarnych wartościach, uwzględniając perspektywę intersekcjonalną, jak i systemowe podłoża dyskryminacji i przemocy. Od ponad roku tworzy wspaniały, edukacyjny projekt –  swoistą „bezpieczną przystań” dla dziewcząt, gdzie mogą one rozwijać swoje pasje, okrywać wewnętrzną siłę i poznawać pełnię własnych i czekających na nie możliwości. Dziewczyńskie Centrum Mocy to miejsce w 100% dziewczyńskie, wzmacniające, rozwijające, bezpieczne, dostępne i wspólne.
https://autonomia.org.pl/odkryj-moc-i-dzialaj/dziewczynskie-centrum-mocy/

Fundacja Kosmos dla dziewczynek z Warszawy – kobiety, które od 3 lat tworzą jedyne i unikatowe w Polsce czasopismo dedykowane dziewczynkom (ale i chłopcy mogą czytać) o równościowych, różnorodnych i inspirujących treściach! Przełamują ograniczające stereotypy i wzorce dotyczące wyglądu, pokazując tym samym, że dziewczyńskość to pełen wachlarz różnych i równorzędnych możliwości. Tytułowy „kosmos” symbolizuje wybór do bycia w pełni sobą, bez presji, oczekiwań i toksycznych wzorców. Jak głosi ich motto: „wspierają dziewczynki dziś, by jutro zmieniały świat”.
https://fundacjakosmos.org

Fundacja Nowoczesnej Edukacji Spunk z Łodzi – od 10 lat pracuje z dziećmi i młodzieżą nad podtrzymywaniem ciekawości, kształtowaniem niezależnego i samodzielnego myślenia oraz ogólnym pobudzaniem do (auto)refleksji. Swoje działania skupia przede wszystkim na edukacji seksualnej, która wciąż nie jest zapewniana ani w publicznych ani w prywatnych szkołach.  Poprzez opracowany program warsztatów dociera do młodzieży gimnazjalnej, zapewniając im dostęp do rzetelnej wiedzy na temat ludzkiej seksualności i w istocie dba o ich zdrowie zarówno reprodukcyjne, jak i psychiczne. Obecnie, fundacja wystartowała z programem EDUSEKS POLSKA szukając osób chętnych do stworzenia sieci edukatorek(ów) seksualnych w małych  i średnich miastach Polski, którzy będą aktywnie działać w swoim regionie na rzecz wypracowania samorządowych rozwiązań w kwestii edukacji seksualnej i równościowej.
https://spunk.pl/2020/11/20/edukacja-seksualna-polska-start/